- Met de stijgende gasprijs wil Rusland bijspringen om Europese energierekeningen laag te houden.
- Volgens experts speelt de opborrelende gascrisis het Kremlin in de kaart. Extra gas zou namelijk door de omstreden Nord Stream 2-leiding worden vervoerd, die nog wacht op Duitse goedkeuring.
- Kan Nord Stream 2 de oplossing zijn voor de energiecrisis, of alleen voor een puur Russisch probleem?
Oktober is nog maar net begonnen en nu al maken Europese landen zich op voor een barre winter.
De almaar stijgende prijs voor gas en stroom, en de historisch lage opslaghoeveelheden aan aardgas in veel Europese landen, leiden tot grote bezorgdheid bij consumenten, het bedrijfsleven en overheden. Want moeten landen naast het terugdraaien van de thermostaat, ook het economische herstel uit de coronacrisis gedwongen terugschroeven?
Na weken van sterke stijgingen van de aardgasprijs, vervijfvoudigd sinds april, kwam daar Russische president Vladimir Poetin. Zijn land verzorgt zo’n 40 procent van het gas en 30 procent van de olie die gebruikt worden in de EU.
Woensdag liet Poetin weten te willen helpen door de gasleveranties op te schroeven. De prijs van een zogeheten megawattuur gas daalde in een reactie meteen van 160 euro naar 108 euro.
Nord Stream 2 als redder in nood
Een mooi gebaar van Poetin, zou je denken. Toch zitten experts en politici in hun maag met dit aanbod van de Russische president. Want, zo stellen analisten, extra aardgas kan eigenlijk alleen maar aangevoerd worden via de controversiele Nord Stream 2-gaspijplijn. De aanleg hiervan werd in september voltooid. Nord Stream 2 voert aardgas van het Russisch staatsconcern Gazprom via de Oostzee naar Duitsland.
Momenteel ligt de beslissing om de pijplijn in gebruik te nemen bij de Duitse toezichthouder. De formatie van een nieuwe regering in Duitsland kan daar invloed op hebben. Mogelijke coalitiepartij De Groenen zijn fel tegen Nord Stream 2, omdat het de afhankelijkheid van zowel het vervuilende aardgas als Rusland bevordert.
'Rusland heeft Europa in een houdgreep'
Juist dat laatste was de grote zorg van de Verenigde Staten (en landen als Oekraïne) de afgelopen jaren. Die waren bang dat Rusland Nord Stream 2 als pressiemiddel tegen Europa zou gebruiken.
Timothy Ash, strategisch analist voor opkomende markten bij Bluebay Asset Management, noemt de energiesituatie in Europa een "afpersing" en "krankzinnig", meldt CNBC.
"Het is kristalhelder dat Rusland Europa - de EU en het Verenigd Koninkrijk - in een houdgreep heeft. En zij zijn te zwak om daar iets tegen te doen." Volgens Ash is het duidelijk dat Rusland Europa de schroeven aan zal blijven draaien, "om zo Nord Stream 2 gecertificeerd te krijgen."
Eerder deze week liet de EU al weten aanwijzingen te onderzoeken of Rusland daadwerkelijk de stijging van de gasprijzen stimuleert. Want een feit is wel glashelder: Rusland leverde dit jaar minder aardgas dan voorgaande jaren.
Naar verwachting exporteert Gazprom dit jaar een kleine 190 miljard kubieke meter, maar dat is minder dan de 200 miljard in 2019. (In 2020 was dat, mede door de coronacrisis, zo'n 175 miljard). Tussen september en oktober dit jaar daalde volgens The Guardian het volume zelfs met 17 procent.
De uitvoerend directeur van het Internationaal Energieagentschap, Faith Birol, roept in de Financial Times Rusland op om te bewijzen dat het een betrouwbare partner is door de gasleveranties aan Europa op te voeren. Volgens de topman zouden Russische energiebedrijven de winning van aardgas en petroleum met nog eens 15 procent kunnen verhogen, een gegeven dat door critici echter wordt betwijfeld.
Aardgaskraan als trekker
Het wantrouwen tegenover Rusland in deze ontluikende energiecrisis komt niet uit de lucht vallen. Het land staat erom bekend gas in te zetten als een onderhandelingstactiek en wapen.
In 2006 en 2009 draaide Rusland de gaskranen dicht in een ruzie met Oekraïne over uitstaande rekeningen. Zoals veel voormalige Sovjet-landen was Oekraïne afhankelijk van Russische energieleveringen. Dat gaf Moskou een effectief wapen in onderhandelingen en disputen, schrijft de Council on Foreign Relations. Bij deze eenzijdige acties van Rusland werden ook Europese landen geraakt die afhankelijk waren van de gastoevoer door Oekraïne.
Na de bezetting van de Krim door Rusland, draaide Moskou de gaskraan definitief dicht voor Kiev. Al gebruiken Russische leveranciers nog wel de pijplijnen om zo aardgas naar Europese landen te vervoeren. Dit levert Oekraïne miljarden euro's per jaar op. De in gebruik name van Nord Stream 2 zorgt ervoor dat deze route waarschijnlijk overbodig wordt nadat de laatste gebruiksovereenkomst in 2024 ten einde komt.
De topman van het Oekraïense staatsenergiebedrijf Yuriy Vitrenko waarschuwde deze week, dan ook dat Rusland dezelfde tactieken uit het verleden toepast in Europa.
Rusland gaat ook een barre winter tegemoet
Het idee dat Rusland de energiecrisis gebruikt om de certificering van Nord Stream 2 te bevorderen, lijkt gedeeld te worden door veel experts. Zou Europa er ook echt wat aan hebben om de pijplijn in gebruik te nemen? Waarschijnlijk niet.
"Het probleem is niet de trage certificering van Nord Stream 2", betoogt Europa-analist Adeline van Houtte van de Economist Intelligence Unit in een verslag. Want ook op de Russische energiemarkt heerst er grote krapte. "Opslaghoeveelheden zijn er ook klein en de winning van gas nadert al de piek. En ook in Rusland begint het winter te worden."
Volgens Van Houtte gaat Gazprom Europa dit jaar niet meer aardgas opleveren dan de geprojecteerde 190 miljard kubieke meter. "Dat betekent ook dat de prijzen niet veel gaan dalen in 2021." En dat is misschien toch het slechtste nieuws.
Want wat Europa ook beslist over Nord Stream 2, dat lost voor de korte termijn waarschijnlijk niets op voor burgers met ongekend hoge energierekeningen.
